قلعه بیرجند که با نام‌های قلعه ته ده و پایین شهر نیز شناخته می‌شود، بزرگترین و قدیمی‌ترین بنای تاریخی بیرجندبه شمار می‌رود 

 این قلعه که از جمله نقاط گردشگری بیرجند و استان خراسان جنوبی است، بر فراز بلندترین نقطه غربی تپه ماهورهای شهر بیرجند قرار دارد.

این قلعه با وسعتی بالغ بر 3000 مترمربع در دوره صفویه ساخته شده و در واقع هسته اولیه شهر بیرجند محسوب می‌شود.

البته برخی نیز بنای این قلعه را به پیش از آن دوره نسبت می‌دهند. قلعه بیرجند از خشت و گل و چینه ساخته شده و از دوره صفویه تا قاجاریه مردم این شهر را در مقابل تهاجم دشمنان به ویژه ترکمن‌ها و ازبک‌ها محافظت می‌کرده است.

قلعه بیرجند در دوره قاجاریه به طور کامل بازسازی و مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به شواهد موجود به وسیله نقب های زیرزمینی به نقاط مهم شهر مثل ارگ بهارستان، ارگ کلاه فرنگی و قنات قصبه مرتبط بوده است.

این قلعه دارای 7 برج بوده که شش برج از آن باقی مانده است. مرمت این بنا در سال 1378 به وسیله شهرداریبیرجند شروع شد.

در روزگاران گذشته در بیرجند دو قلعه معتبر و چندین ارگ و ساختمان بزرگ وجود داشته که در آغاز سده چهاردهم خورشیدی آثاری از آن دو قلعه و نیز تعدادی ارگ و ساختمان بزرگ باقی است.

قلعه عظیم و قدیمی پایین شهر بیرجند یک قلعه کوهستانی از نوع نظامی می‌باشد. این قلعه نه جای سکونت بلکه مکانی برای انجام وظیفه نگهبانان بوده و ساکنان این قلعه نگهبانانی بودند که وظیفه آن ها رساندن اخبار، تأمین امنیت و حفاظت بود.

مرداب کجی نمکزار را باید در خراسان جنوبی ببینید؛ شوره زار وسیعی که با وجود خشکسالی های پیاپی همچنان زنده است و به دلیل پایین بودن سطح ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف محل تجمع زهاب منطقه است.

این تالاب با 22 هزار هکتار و 765 مترمربع وسعت در 75 کیلومتری شمال شهر نهبندان قرار گرفته و بهترین زمان برای بازدید از آن اوایل بهار تا اواسط پائیز است. بنابراین اگر برای نوروز خود هنوز برنامه ای نریخته اید، می توانید سفر به خراسان جنوبی و شهر نهبندان و بازدید از این تالاب دیدنی را در برنامه نوروزی خود جا دهید.

تالاب کجی با توجه به شوری بیش از حد خاک آن به دریاچه نمکی تبدیل شده و مامن زندگی پرندگان و حیوانات زیادی است و از پدیده‌های بی ‌نظیر و منحصر به فرد شرق کشور محسوب می ‌شود. این تالاب تنها آبگیری است که به روخانه و حتی آبراه ‌ها وصل نمی‌ شود. به همین دلیل در تابستان خشک و در زمستان با جوشیدن آب آبگیری و پذیرای پرندگان و حیوانات مختلف می شود.

کمتر کسی پیدا می شود که از جاذبه های تاریخی یزد شنیده باشد و نام طاق شاه عباسی به گوشش نخورده باشد. بنایی که شاید دیدنی ترین اثر تاریخی طبس به شمار بیاید و یکی از جاذبه های فراموش نشدنی استان یزد که چندین لقب تکرار نشدنی را همراه خود دارد.

طاق شاه عباسی پر رکوردترین بنای تاریخی ایران است! سدی با 60متر ارتفاع که نه تنها لقب قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان را با خود یدک می کشد، بلکه به مدت 550 سال هم به عنوان بلندترین سد در جهان شناخته می شد. اما سد شاه عباسی یک لقب دیگر هم دارد که هنوز هیچ سدی موفق به تصاحب آن نشده است: نازکترین سد جهان که به خاطر عرض تاج  یک متری اش به این نام شناخته می شود.

روستای پاز یا پاژ یا فاز یا باژ نام روستایی است در حدود 20 کیلومتری جاده مشهد به کلات. این روستا در واقع زادگاه ابوالقاسم فردوسی؛ شاعر بزرگ حماسه سرای ایران است.

زادگاه فردوسى، روستایى سرسبز است که از باغ هاى انگور پوشیده شده. حدود 500 مترى شمال پاز که بر بلنداى تپه اى در جلگه قدیم خراسان قرار گرفته است، تپه ای با قدمت نامعلوم قرار دارد که خرده سفال و کاشى  هاى رنگارنگ اطراف و روى آن پراکنده اند و تاریخ کهن آن را نشان مى دهند. می گویند این آثار یادگار سده هاى اولیهء قرون اسلامى تا حدود قرن دهم قمری است.

سرایان به دلیل وجود آب انبارهای فراوانش سرزمین آب‌انبارها لقب گرفته است، در عین حال وجود جاذبه‌های تاریخی و طبیعی فراوان از جمله منطقه کویرنوردی که به بهشت منجمان ایران شهرت دارد و در فصل‌های سرد و خنک سال پذیرای گردشگران زیادی است، بر جذابیت این شهرستان تاریخی افزوده است.

بر اساس بررسی‌های باستان‌‌شناسی، سابقه تاریخی این شهر‌ستان که در شمال غرب استان خراسان جنوبی واقع شده است به دوران قبل از اسلام باز می‌گردد.

محوطه‌های تاریخی کله کوب، آیسک و سد زو از یادگار‌های این دوران است‌ و مسجد جامع، آب انبار محمدباقر، آب انبار و مسجد آهنگران، کاروانسرای سرایان، مقبره توران‌شاه، مسجد جامع و برج حصار سه قلعه، آسیاب کربلایی حسن و خانه‌های حسام الدیوان و عباس رمضانی از دیگر بنا‌های شاخص و تاریخی این منطقه به شمار می‌رود.

خوسف در 36 کیلومتری غرب بیرجند مرکز خراسان جنوبی قرار دارد. جایی در حاشیه کویر که با دارا بودن بافت قدیمی، آثار تاریخی دیدنی و شرایط اقیلمی مناسب برای رویش گل نرگس به دیار گل های نرگس معروف است.

 

آشنایی با خوسف ، یکی کهن ترین شهرهای خراسان جنوبی

ملاقات با تاريخ در بلنداي کوهستان

از آنجا كه ايران در گذشته همواره مورد هجوم دشمنان قرار مي‌گرفته، شاهان دستور ساخت بناهايي عظيم و مستحكم را مي‌دادند تا بتوانند از خود، خانواده، حكومت و شهرشان دفاع كنند. برخي از اين بناها كاربرد نظامي داشته و بعضي براي امنيت كشاورزان و روستاييان بوده است، اما همه آنها تنها شاهدان جنگ‌ها و خونريزي‌هاي تاريخ به حساب مي‌آيند. در اين شماره از چمدان به ده قلعه ديدني ايران نگاهي داريم.

قلعه گردكوه يا گنبدان دژ

كهنسال‌ترين و پرصلابت‌ترين قلعه‌ كوهستاني ايران در 81 كيلومتري دامغان قرار دارد؛ قلعه‌اي كه با داشتن استحكام دفاعي، غيرقابل تسخير و در طول تاريخ بسيار پراهميت بوده است.

براساس افسانه‌ها اسفنديار مدتي به دستور گشتاسب در اين قلعه زنداني بوده است.

پس از آن‌كه قلعه الموت به وسيله سلجوقيان محاصره شد، حسن صباح كودكان و فرزندان خود را به گرد كوه فرستاد و 40‌سال آنجا زندگي ‌كرد.

گنيجينه‌هاي تاريخي بيرجند در دل کوير با چشم اندازهاي زيبا نوروز امسال ميزبان مسافران و گردشگران است.
پويايي و بقاي فرهنگي در آينده نيازمند پيوستگي ميان ديروز، امروز و فرداي ملت‌ها است. امروزه در آغاز هزاره سوم و عصر ارتباطات و جهاني شدن وجه تمايز ملت‌ها از يكديگر، هويت فرهنگي آنها بوده که خود ريشه در ميراث فرهنگي دارد و از اين رو حفظ ميراث فرهنگي براي يك ملت پشتوانه حيات فرهنگي در آينده است.
ايام نوروز فرصت مناسبي براي بازديد مسافران نوروزي از آثار تاريخي و باغ‌‌هاي كشور از جمله در خراسان جنوبي بوده كه مي‌توان ارگ کلاه فرنگي،باغ رحيم آباد، باغ اکبريه، مدرسه شوکتيه، قلعه پايين شهر، باغ معصوميه، بندهاي دره و اميرشاه، آبشار چهارده، باغ منظريه، ارگ بهارستان، ارگ حاجي آباد، حمام چهاردرخت، باغ اميرآباد، باغ شوکت آباد و بهلگرد و...را از جمله آثار ديدني شهرستان بيرجند نام برد.

این غار در نزدیکی روستای چرمه در 12 کیلومتری مرکز شهر سرایان واقع است. در نزدیکی این غار زیارتگاه پیراباذر از اماکن تفریحی و زیارتی شهرستان سرایان قرار دارد. برای پیمایش این غار تجهیزات پیشرفته غارنوردی مورد نیاز می‌باشد.

شهرستان بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی، در دوران اوج شکوفایی و رونق خود یعنی دروران قاجاریه، دارای 19 محله بوده است

محلات 19 گانه بیرجند آن روزگار عبارت بودند از؛ محله چهار درخت، محله شکرآب، محله جوادیه، محله خیرآباد، محله پایین شهر و … .

در آن زمان هر یک از این محلات ویژگی‌های خاصی داشتند آما در بین آنها محله چهار درخت به لحاظ خصوصیات فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی سرآمد آنها به حساب می‌آمد.

این غار در 25 کیلومتری شرق قائن و 5 کیلومتری جنوب غرب روستای خونیک علیا قرار دارد. غار جوجه یکی از شگفت‌انگیزترین غارهای طبیعی قائن است که از لحاظ باستان‌شناسی دارای اهمیت می‌باشد. این غار برخلاف اسم آن از بزرگ‌ترین غارهای شناسایی شده در استان خراسان جنوبی است که انتهای آن بر اثر زلزله یا فرسایش سنگ‌ها به مرور بسته شده است. دهانه این غار در ارتفاع تقریبی 80 متر از کف دره رو به شرق قرار دارد. ابعاد دهانه غار 2×4 متر است و ارتفاع داخل غار به 40 متر نیز می‌رسد.