شهرستان ساوه

ساوه یکی از شهرهای باستانی ایران به شمار می‌رود.

این شهر در دوران گذشته در برخورد کلان‌ترین راههای کاروانی میان ری باستان، همدان، اصفهان، قزوین، زنجان، قم و کاشان قرار داشته و در روزگار پارتیان یکی از خانمانهای مهم میان راهی بوده و در سدهٔ ۷ (پیش از میلاد) یکی از دژهاو خانمان‌های سرزمین ماد به شمار می‌رفته و زیست همگانی در این بخش از ایران از پیشینه و دیرینگی بسیار برخوردار است و از دید زمین‌شناسی از آن دوران سوم وچهارم زمین‌شناسی می‌باشد.

ساوه نخست از توابع میدان بوده و بعد بخشی از ری بزرگ شده و به سبب نزدیکی با میانه‌های نیرومند برخی دودمان و پادشاهان بر ایران گذشته از این که همواره از ارزش ویژه‌ای برخوردار بوده دارائی و چمنزارهای آن نیز از دیرباز جای توجه دودمان‌ها بوده و روی همین پایه فرمانروایان آن اغلب از میان دولتمردان بنام برگزیده شده‌اند بعد از ساسانیان حکومت سامانیان و ال بویه و سپس سلجوقی بر این سرزمین دست داشتند.

ساوه در جریان حمله مغول در قرن هفتم هجری صدمه و آسیب فراوان دید، مغولان شهر را ویران کردند و ساکنان آن را از دم تیغ گذراندند. کتابخانه‌های بزرگ و موزه‌های ساوه طعمه حریق شد وکتابها و ابزار دانشی کتابخانه و دانشوران نابود شدند.

ساوه از دیر باز محل برخوردهای نظامی ایران بوده در دوره مغول نیز گذرگاه جهانگردان بیگانه شد مار کوپولوی و نیزی و بسیاری از پیامبران و مبلغان آئینی، بازرگانان، و ایلچیان در گزارشها و نوشته‌های خود از ساوه یاد کرده‌اند. پی آمد حمله مغول کاهش شدید مردم ساوه بوده که کاهش زیاد ماندگاران روستایی و ویران شدن دستگاه‌های آبیاری موجب افت شدید کشاورزی در سرزمین ساوه شد. در دوره صفویه که آئین شیعه آئین رسمی کشور شد منطقه ساوه در دوره یاد شده جزو زمینگاه علی شکر بود در سال ۹۰۸ با چیرگی صفویه بر پادشاه مراد عثمانی همدان که والی نشین زمینگاه یاد شده بود بدست قزلباشها افتاد. در روزگار صفویه مردم ساوه از تیره‌های گوناگون بودند و زبان و آداب و روسوم آنان نیز طبعا با هم فرق داشت. ولی بیشتر مردم از همان گذشته پارسی زبان با گویش محلی بودند تا به امروز هم ادامه دارد.

نام ساوه
برای ساوه معانی چندی آورده اند:ساوه بر وزن، کاوه نام پهلوانی است ایرانی که در جنگ رستم کشته شده او راساوه شاه هم می‌گفتند ساوه تغییر‌یافته واژه‌ سه‌آبه به معنای مکانی با سه رودخانه خوانده شده است. ساوهدر زبان فارسی به معنای خرده‌طلا است، نام بخش‌هایی مانند زرند، گواه کاربرد این معنی برای منطقه ساوهاست. نام شهری است نامدار در عراق عجم، گویند دریاچه‌ای در آن جا بود که هر سال یک کسی را در آن غرق می‌کردند تا از سیلاب ایمن می‌بودند و در شب ولادت سرور کاینات آن دریاچه خشک شد.در زمان ساسانیان زمین به هفت کشور تقسیم می‌شده از این قرار ارزه، ساوه، فردوفش، وروگرست و .. .

آثار تاریخی
نظر به اینکه ساوه یکی از شهرستانهای باستانی ایران زمین است لذا آثار باستانی آن نسبتا زیاد می‌بوده تا اینکه در حمله مغول و بعد به دست سپاهیان تیمور لنگ اکثر آنها منهدم گردید. 
1- مناره مسجد میدان قدمت تاریخی453 ه.ق

2- مسجد جامع قدمت تاریخی دوره سلجوقی

3- مناره مسجد جامع قدمت تاریخی 504 ه.ق

4- امام زاده سید اسحاق(پسرامام موسی کاضم(ع)و برادر امام رضا(ع)) قدمت تاریخی 676 ه.ق

5- بند شاه عباس قدمت تاریخی قرن هفتم ه.ق

6- بقعه امامزاده سید حمزه قدمت تاریخی دوره صفویه

7- بقعه امامزاده فضل بن سلیمان قدمت تاریخی دوره سلجوقی

8- آرامگاه فاطمه بنت شجاع قدمت تاریخی دوره صفوی

9- بقعه پیغمبر اشموییل قدمت تاریخی قرن هشتم ه.ق

10- امامزاده سید هارون قدمت تاریخی قرن هفتم ه.ق

11- امامزاده یونس قدمت تاریخی اواخر قرن نهم

12- مسجد بازار شهر ساوه قدمت تاریخی دوره زندیه

13- بقعه امامزاده اسماییل قدمت تاریخی دوره صفویه

14- بقعه امامزاده نوح بن موسی بن جعفر قدمت تاریخی دوره صفویه

15- بقعه یعه امامزاده سید منصور بن موسی بن جعفر قدمت تاریخی دوره صفویه

16- حمام کلبعلیخان قدمت تاریخی دوره زندیه

17- کاروانسرای عبدالغفار قدمت تاریخی دوره زندیه

18- کاروانسرای خشک رود وهجب قدمت تاریخی دوره صفویه

منبع این قسمت : اقتباس از نشریه سیمای طلایی ساوه تک شماره 1381 و چاپ شده درنقشه راهنمای شهرساوه چاپ موسسه جغرافیائی و کارتو گرافی سحاب