نمی شود به تبریز سفر کنید و سراغی از بناهای تاریخی و دیدنی آن نگیرید.

از ارگ تبریز و ائل گلی گرفته تا بازار سنتی و بنای شهرداری و مقبرةالشعرا. با این حال، پیشنهاد می کنیم اگر این بار گذارتان به این شهر تاریخی خوش آب و هوا افتاد، سری به یکی از خانه های تماشایی تبریز بزنید که اگرچه عمرش به درازای بناهای باستانی این شهر نیست اما آنقدر جذاب و دیدنی است که می تواند عطش تاریخ دوستان را سیراب کند!

خانه امیر نظام گروسی بازمانده خانه‌های تاریخی قاجار است که برای دیدن آن باید به محله ششگلان تبریز سری بزنید. خانه ای که این روزها تابلوی موزه قاجار را روی خود دارد اما در دوره ناصرالدین شاه و در زمان پیشکاری امیر نظام گروسی به عنوان اعیانی ترین خانه شهر شناخته می شد که اهالی ششگلان را انگشت به دهان می گذاشت.

بحث سفر که پیش می آید، همه یاد شهرهای شمالی کشور یا شهرهای بزرگی مثل اصفهان و شیراز می افتند. اما شاید بد نباشد امسال دل را به دریا بزنید و گزینه های دیگری را انتخاب کنید. پیشنهاد ما شهرستان مرند است که در استان آذربایجان شرقی واقع شده‌ و سومین شهر بزرگ این استان بعد از تبریز و مراغه است.

 مرند از نظر سابقه و پیشینه تاریخی یکی از شهرهای بزرگ استان محسوب می‌شود که در محور ارتباطی اروپا و آسیای میانه قرار گرفته است.

همچنین یکی از شهرستان‌هایی است که جزو مناطق نیمه کوهستانی بوده و اطراف آن را کوه‌های سر به فلک کشیده احاطه کرد‌ه‌اند که بلند‌ترین آنها عبارتند از: میشو کوه، علی علمداری، فلک داغی، هرزند داغی و کوه‌کیامکی.

این شهرستان به دلیل کوهستانی بودن آن، دارای تابستان‌هایی معتدل و زمستان‌هایی سرد است که تا 6ماه وجود برف را در دامنه کو‌ه‌هایش حفظ می‌کند. قدمت مرند براساس اسناد اورازتویی و سابقه شهرنشینی تا اواسط هزاره سوم قبل از میلاد می‌رسد، آنچه از نظرات و مدارک باستان‌شناسان و مورخین به دست آمده است، این است که مرند در روزگار پادشاهی « مادها» از رونق بسیاری برخوردار بوده و به دلیل اهمیت خاصی که در ایالت آتورپاتکان داشته، همواره مورد توجه حکومت مرکزی بوده است.

ارس که در شمال غربی ایران قرار دارد، یکی از بکرترین مناطق ایران برای سفر است. منطقه آزاد ارس با وجود جاذبه های طبیعی و تاریخی زیادی که دارد میزبان گردشگران زیادی می شود.

ساحل رودخانه ارس از جلفا تا خداآفرین کشیده شده، کوه هایش سرسبز و سر به فلک کشیده، دشت هایش زیبا، رودهایش خروشان، جنگل هایش انبوه، حیات وحشش کم نظیر و گردشگرانش با فرهنگ و میزبانانش میهمان نواز، اینها همه توصیفی هستند از سرزمین زیبایی ها یعنی منطقه آزاد ارس.

شهرستان مراغه در جنوب استان آذربایجان شرقی در دامنه جنوب و جنوب غربی رشته کوه سهند واقع شده و بزرگترین شهر این استان پس از تبریز محسوب می شود. شهری که به دلیل برخورداری از پیشینه غنی تاریخی و فرهنگی، اثار متعددی از دوران های مختلف تاریخی را در خود جای داده و بافت تاریخی آن جزو ده شهر تاریخی و فرهنگی کشور است.

مراغه در مشرق دریاچه ارومیه، بر دامنه جنوبی کوه سهند قرار گرفته است. بنا بر تحقیق آنوبانینی نام مراغه در اصل ماراوا، مراوا و ماداوا بوده که جایگاه مادها معنی می دهد. موقعیت منطقه ای مراغه طوری است که از شمال به شهر تبریز و ارتفاعات کوه های سهند و از شرق به شهرستان هشترود و از سمت مغرب به دریاچه ارومیه و از جنوب به شهرستان میاندوآب محدود است.

این حمام یکی از زیباترین حمام های آذربایجان است که با معماری اصیل سنتی در روستای کردشت از توابع جلفا و در کنار رود ارس قرار دارد . 
این حمام که در میان باغ بزرگی ساخته شده ، دارای یک هشتی به صورت هشت ضلعی به ابعاد 5/3×5/3 و به ارتفاع 3/4 متر است . یکی از اضلاع به در ورودی و دیگری راه ورود به رخت کن یا سربینه است. 

ارگ علیشاه یا مسجد علیشاه، نماد شهر تبریز با معماری استاد فلکی تبریزی دوره ایلخانی است.

این بنا بر اثر حدود ۴۰ زمین‌‌لرزه تبریز و گذر زمان و جنگ‌های متعدد تا اندازه بسیاری تخریب شده‌ است.

در محوطهٔ ارگ، آثار تاریخی ارزشمندی همچون «مدرسهٔ نجات» که ‌یکی از نخستین مدارس ایران بشمار می‌رفت و نیز سالن تئا‌تر «شیر و خورشید» که نمونه آن فقط در سن پترزبورگ قرار داشت.

بقایای موجود بنا، حکایت از یک ایوان به‌ عرض ۳۰٬۱۵ متر و جرز و دیواهای کناری به ضخامت ۱۰٬۴۰ متر و پی‌ها و فونداسیونی ژرف و حجیم متناسب سازه‌های فوقانی و ارتفاع احتمالی بنا تا خط آغاز طاق استوانه‌ای سی و شش متر و نیز دهانهٔ محراب ۳۸ پا است و ۶۹ پله.

در روزگاری که هنوز خبری از تلسکوپ و دوربین های نجومی نبود، خواجه نصیرالدین طوسی رصدخانه ای را بنا کرد که سال ها به عنوان پیشرفته ترین رصد خانه جهان شناخته می شد. رصدخانه مراغه که در مجموعه تاریخی افلاک نما برای مطالعات فصلی و نجومی دانشمندان ایرانی بنا شد و دستور ساخت آن را هلاکوخان مغول صادر کرده بود.

ارگ تبریز (علی‌شاه) نام یک بنای تاریخی در تبریز است. سبک معماری این بنا به شیوه آذری و معمار آن استاد فلکی تبریزی ذکر شده‌است.

این ارگ یکی از بلندترین دیوارهای تاریخی کشور و نماد شهر تبریز است. این ارگ در مرکز شهر تبریز، در ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام خمینی و فردوسی قرار دارد و امروزه فضای پیرامون آن برای برگزاری نماز جمعه مورد استفاده قرار می‌گیرد و مصلای بزرگ تبریز در این مکان احداث شده‌است.

اگر تصمیم دارید از فرصت تعطیلات تابستانی استفاده کنید و سری به شهر تبریز بزنید، بازدید از بناهای تاریخی این شهر را فراموش نکنید. یکی از دیدنی ترین مکان های شهر تبریز خانه های تاریخی و گرم و سرد چشیده ای است که  می تواند شما را به یک سفر تاریخی پر ماجرا ببرد و در این میان خانه اردوبادی یکی از این بناها است.

وسعت خانه اردوبادی چیزی حدود یک هزار و 600 مترمربع است و اعیانی آن در 3 طبقه بنا شده و  اگر تصور می کنید که این ساختمان زیبا بعد از 85 سال عمری که از خدا گرفته فاقد کاربری بوده و مخروبه است سخت در اشتباهید؛ از این بنا در حال حاضر به عنوان مرکز اسناد ملی شمال غرب ایران استفاده می شود و گنجینه ای است از اسناد و مدارک تاریخی بخش زیادی از آن به دوران مشروطه مربوط می شود چرا که شهر تبریز در زمان عباس میرزا محل سکونت ولی عهد بوده وبه عنوان دومین مرکز سیاسی کشور مورد توجه سیاست مداران و تجار بوده است.

 

روستای کندوان در استان آذربایجان شرقی، در 62 کیلومتری تبریز و در دهستان سهند بخش مرکزی شهرستان اسکو واقع شده است. روستای کندوان به همراه یکاپادوکیای ترکیه و داکوتای آمریکا سه روستای صخره ای جهانند اما ویژگی منحصر بفرد کندوان اینست که این روستا تنها روستای صخره ای جهان است که هنور مردم در آن ساکنند و زندگی در آن جریان دارد.

در نظر اولی که به روستای کندوان انداخته می شود یک سری مخروطهای نوک تیز دیده می شود که در سطوح غیر منظم آنها سوراخهایی وجود دارد. این مخروطها، در کنار هم بطور متراکم یا جداجدا ناگهان از دامن کوهی بلند سر برآورده و در سراشیبی تند کوه به صورت پله پله بالا رفته اند. بنای خانه های کندوان از نوع معماری صخره ای است و به قرن هفتم هجری و در بعضی موارد حتی به دوره های قبل از اسلام نیز برمی گردد. این روستا نمونه ای از ابتدایی ترین نوع زندگی بشر و همزیستی او با طبیعت به شمار می رود.

جنگل ارسباران در دل طبیعت بکر و دست نخورده استان آذربایجان شرقی قرار دارد. جنگل ارسباران با وسعت بیش از ۷۰ هزار هکتار سرزمین پهناوری است که از شمال به رود ارس و از مشرق به مشگین شهر و مغان و از جنوب به سراب و اوجان و از مغرب به مرند و تبریز محدود است و شهرستان اهر را در بر می گیرد. بدون شک جنگل ارسباران از مکانهای دیدنی وتفریحی آذربایجان شرقی و همچنین ایران است.

گنبد سرخ یکی از قدیمی ترین بناهایی دوره اسلامی است که در شهر مراغه از استان آذربایجان شرقی قرار دارد. این بنا در جنوب غربی شهر مراغه واقع میباشد. بنای گنبد سرخ در سال ۵۴۲ هجری به دستور عبدالعزیز بن محمود بن سعدید رییس آذربایجان ( این شخص یکی از امیران سلسله کوچک احمدیلی است که در این عصر بر مراغه حکمرانی داشتند ) در دوره سلجوقیان و به وسیله بنی بکر محمد بن بندان بن محسن معمار ساخته شده است.

رصدخانه مراغه که بزرگترین رصدخانه جهان در دوره قبل از اختراع تلسکوپ بوده است در زمانی که مراغه به پایتختی توسط هلاکو خان مغول انتخاب شده بود روی تپه ای در غرب مراغه در استان آذربایجان شرقی ساخته شد. رصدخانه مراغه که امروزه فقط آثار کمی از آن باقی مانده است درسال657 به دستور هلاکو نوه چنگیزخان مغول و همت خواجه نصیرالدین طوسی بنا شده است. درساختمان و درتشکیل رصدخانه مراغه شخصیت هایی چون علامه قطب الدین فخرالدین مراغی،محی الدینمغربی ، علی بن محمود نجم الدین الاسـطرلابی و... شرکت داشته اند .بنای رصـدخانه ، 15سال طول کشید . به امر هلاکو کتب و اسباب و آلات علمی و نجومی بسیار که از فتح بغداد بدست آورده بود درآنجا متـمرکز گردید . 
رصدخانه مراغه تا سال 703هجری آباد بوده لیـکن پس از آن بر اثر زلزله های سخت ، بی توجهی حکام رو به ویرانی رفت و درحال حاضر آثاری از بناهای متعلقه آن باقی مانده است. رصدخانه مراغه تا زمان سلطان محمد خدابنده مشغول به کار بوده است و تاریخ ویرانی آن بطور کامل و دقیق هنوز مشخص نشده ولی در نوشته های حمدالله مستوفی در سال 720 به ویران بودن آن اشاره شده است.

قلعه بابک که به نام های دژ بابک، بذ جمهور و قلعه جمهور هم معروف است دژ و مقر سردار تاریخی ایران، بابک خرم دینبود که در هنگام قیام بر علیه دستگاه خلافت عباسی در قرن سوم هجری ساخته شده است. قلعه بابک در استانآذربایجان شرقی در 50 کیلومتری شمال شهرستان اهر و در 4 کیلومتری شهرستان زیبا و توریستی کلیبر واقع است. دژ بابک بر فراز قله ی کوهستانی، با ۲۳۰۰ تا ۲۷۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا بنا شده است. اطراف دژ بابک را دره های ژرفی با گودی ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر فرا گرفته و تنها از یک سو راهی باریک و سخت برای دسترسی به این دژ وجود دارد.

خمارلو ( Khomarlu) یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی ایران است. این شهر مرکز شهرستان خداآفرین می‌باشد. طبق نوشته لغتنامه دهخدا، در گذشته‌ای نه چندان دور، خمارلو روستایی بود با ۳۹۶ تن سکنه. در آستانه انقلاب سفید، که نقشی عمده در فروپاشی نهایی ساختار ایلی ایران داشت، تیره ای از ایل محمد خانلو، شامل ۶۰ خانوار، از روستای خمارلو بعنوان قشلاق استفاده میکردند. اهمیت داه صرفاً به خاطر داشتن شعبه اداره مرزبانی بود. بر اساس سرشماری سال ۲۰۰۶، جمعیت شهر ۱۲۲۲ نفر در ۳۳۴ خانوار است. این رشد بالای جمعیتی در حالی اتفاق افتاده بود که جمعیّت روستاهای ناحیه، خصوصاً روستاهای مناطق کوهستانی تر، به شدت پایین آمده بود (برای مثال موردعباس‌آباد را ملاحظه کنید). به علت مرکزیت شهرستان انتظار می‌رود رشد جمعیت بالا در سالهای آتی همچنان حفظ شود. البته، ساکنین جدید عموماً کسانی هستند که از مناطق خارج شهرستان برای کار در ادارات تازه تاسیس می‌آیند.

6 مسجد بی نظیر و دیدنی ایران

اصفهان
مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان از مهم ترین و قدیمی ترین ابنیه مذهبی ایران است.کاوشهای باستانشناسی حاکی از آن است که این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده است. کشف یک ستون، با تزئینات دوره ساسانیان، در منطقه شمالی مسجد، وجود بنایی قبل از اسلام را تایید می کند.

درباره تاریخچه تغییر و تحولات مسجد اختلاف نظرهایی وجود دارد ولی به نظر می رسد ساخت مسجد جامع به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده که در قرن سوم هجری محراب آن تخریب و جهت قبله آن اصلاح شده است.

قلعه گویجه در 45 كیلومتری جنوب شرقی مراغه و در كنار رودخانه قوری چای قرار دارد.

نام قلعه گویجه برگرفته از سنگ‌های سبزرنگی است كه در منطقه وجود دارد.

رصد خانه مراغه، که این روزها آثار کمی از آن به جا مانده است، یادگاری از دوران طلایی علم و فرهنگ ایران در دنیا به حساب می آید که درسال657 بنا شد و در برپایی آن شخصیت های بزرگی مثل علامه قطب الدین فخرالدین مراغی، محی الدین مغربی، علی بن محمود نجم الدین الاسـطرلابی و دیگر بزرگان آن روزگار شرکت داشته اند.

تاریخ ایران اگرچه قرن هاست که با معماری اسلامی پیوند خورده، اما در گوشه و کنار کشور می توانید بناهای کم نظیری از معماری غیر اسلامی را هم ببینید که به یادگارهای ماندنی در دنیا تبدیل شده اند. کلیسای قدیمی چالدران یکی از همین بناها است که لقب قدیمی ترین کلیسای دنیا را هم با خود یدک می کشد.

مساجد جامع تجلی‌بخش قسمت مهمی از معماری و تاریخ اسلامی شهرها را تشیکل می دهند که هر بیننده مسلمان و غیرمسلمانی را مجذوب می کنند، آشنایی با این تاریخ، عامل بالندگی به فرهنگ، تاریخ و هنر اسلامی ایرانی است.

اصفهان

مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین ابنیه مذهبی ایران است. کاوشهای باستانشناسی حاکی از آن است که این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده است. کشف یک ستون، با تزئینات دوره ساسانیان، در منطقه شمالی مسجد، وجود بنایی قبل از اسلام را تایید می‌کند. درباره تاریخچه تغییر و تحولات مسجد اختلاف نظرهایی وجود دارد ولی به نظر می رسد ساخت مسجد جامع به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده که در قرن سوم هجری محراب آن تخریب و جهت قبله آن اصلاح شده‌است.

نکته جالب توجه در معماری این مسجد آنست که بخش‌های گوناگون آن در مدت نزدیک به دوهزار سال شکل گرفته و طی این سالها همواره در حال مرمت و بازسازی بوده‌است که آخرین آنها بازسازی بخش تخریب شده بر اثر بمباران هواپیماهای عراقی در طول هشت سال جنگ ایران و عراق ‌است. مهمترین طرحهای توسعه در دوران آل بویه و صفویه صورت پذیرفته‌اند.