قلعه بابک

قلعه بابک که به نام های دژ بابک، بذ جمهور و قلعه جمهور هم معروف است دژ و مقر سردار تاریخی ایران، بابک خرم دینبود که در هنگام قیام بر علیه دستگاه خلافت عباسی در قرن سوم هجری ساخته شده است. قلعه بابک در استانآذربایجان شرقی در 50 کیلومتری شمال شهرستان اهر و در 4 کیلومتری شهرستان زیبا و توریستی کلیبر واقع است. دژ بابک بر فراز قله ی کوهستانی، با ۲۳۰۰ تا ۲۷۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا بنا شده است. اطراف دژ بابک را دره های ژرفی با گودی ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر فرا گرفته و تنها از یک سو راهی باریک و سخت برای دسترسی به این دژ وجود دارد.

برای رسیدن به دروازه قلعه بابک و ورود به بنای مستحکم دژ باید از معبری عبور کرد که به صورت دالانی است و از سنگ های منظم طبیعی شکل گرفته و تنها گنجایش عبور 1 تا 2 نفر را دارد. فاصله این معبر تا باروی قلعه در حدود 200 متر است و مقابل آن قرار دارد. از همین نقطه است که صعوبت راه و ابهت خاص این قلعه رفیع و موقعیت خیره کننده آن بیننده را به اعجاب وا می دارد. امتداد بصری معبر در نهایت به دروازه قلعه ختم می شود و دقیقا در راستای آن قرار دارد که باعث می شود ورود هر تازه وارد و سپاهی و غیره از طریق دو برج دیده بانی در دو سمت دروازه ورودی قابل رویت باشد. این برج ها یکی مخروطی و دیگری مدور و استوانه ای از سنگ های تراشیده با ملاط ساروج استوار ساخته شده اند. باروها که از نوعی سنگ خارا ساخته شده تمام درزهای کوهستان را بسته است. برای نفوذ به داخل بنا بایستی حتما از دروازه گذشت و از کوهستان راهی برای ورود وجود ندارد. نزدیک شدن وسایل قلعه کوب، منجنیق و آتش افکن به این قلعه تقریبا ناممکن بود. 

بنای دژ بابک که دو طبقه و سه طبقه است، پس از ورودی قرار گرفته است و پس از آن تالار اصلی وجود دارد که اطراف آن را هفت اطاق فرا گرفته است، اطاق هایی که به تالار مرکزی راه دارند. در قسمت شرقی دژ بابک تاسیسات دیگری مرکب از اطاق ها و آب انبارها ساخته شده است؛ سقف آب انبارها با طاق جناغی و گهواره ای استوار شده اند. محوطه داخلی آنها نیز به وسیله نوعی ساروج غیر قابل نفوذ گردیده و به هنگام زمستان از برف و باران پر شده و در تابستان و هنگام محاصره ها از آب آنها استفاده می شده است. در سمت شمال غربی دژ بابک پلکان هایی سرتاسری وجود داشته که اکنون ویران شده و قسمت هایی از آن بیرون خاک است و تنها راه صعود به بخش های مرتفع تر بناست.

از آثار معماری و روش چفت و بست سنگ ها و ملات ساروج و اندود دیوارها، از نوعی گچ و خاک، می توان به یقین اظهار داشت که ساختمان قلعه بابک در روزگار اشکانیان و یا شاید ساسانیان ساخته شده است. در مورد اشیا و ابزاری که ازقلعه بابک به دست آمده باید گفت که نخستین اشیا بدست آمده سفالینه های منقوش و لعاب خورده بود که یک دوره استقرار تا اوایل قرن هفتم هجری را نمایش می داد. همچنین تعدادی سکه های مسی کشف شدند که برخی از آنها به علت ساییدگی و زنگ خوردگی فراوان غیر قابل خواندن است و در بین این سکه ها برخی مربوط به اتابکان آذربایجان و هزارسیبان (قرون ششم و هفتم هجری) هستند.

بدین ترتیب می توان گفت قلعه بابک از دوران قدیم محکم و استوار بر بلندپایه ترین قله های آذربایجان خودنمایی می کرده و هنوز به عنوان جایگاه بابک خرم دین و یکی از نمونه های استقامت و پایداری آذربایجانیان و ایرانیان برابر عرب ها و جزو بزرگ ترین نمونه های معماری ایران محسوب می شود. موقعیت مستحکم قلعه بابک، آن چنان اعجاب انگیز است که از نبوغ نظامی و آگاهی کامل بنیان گذار آن حکایت می نماید.

قلعه بابک یادآور رشادت های سردار معروف ایرانی بابک خرمدین رهبر گروه سرخ جامگان، توسط جنگل ارسباران احاطه شده است و به علت وجود زیبایی های طبیعی و ویژگی های تاریخی قلعه بابک از مکانهای دیدنی استان آذربایجان شرقیمی باشد که سالیانه علاقه مندان بسیاری را راهی این منطقه می کند.