خانه عباسیان

مجموعة تاریخی عباسیان در محلة سلطان امیر احمد کاشان واقع شده است. این مجموعه در حوالی سالهای 1245 تا 1248 هجری قمری و به همت حاج محمد ابراهیم تاجر کاشی (از تجار معروف و بنام چینی و بلور جات در کاشان) شروع به ساخت گردید...

تاریخچه

معمار این مجموعه فردی ناشناس است که این بنا را در مدت 20 سال ساخته است. وسعت مجموعه حدود 5 هزار متر مربع و زیر بنای آن در حدود 7 هزار متر مربع می باشد. همچنین دارای پنج طبقه می باشد.
معماری اصیل ایرانی و اسلامی، طرح های بدیع و نقشهای خیال انگیز گچبری و استفاده از معماری غنی و انواع تزئینات و هنرهای معماری در ساخت این مجموعه تا بدانجا است که طبق نظر کارشناسان خبره و صاحبان نظر، این مجموعه نامزد دریافت جایزة زیباترین بنای مسکونی ایرانی – اسلامی گردیده است.

همچنین به علت وجود چشم اندازهای زیبای معماری ایرانی و اسلامی تاکنون جهت ساخت مجموعه های تلویزیونی و سینمایی چون سریال های مسافر ری (زندگی حضرت شاه عبدالعظیم) ، ملاصدرا ، خانه ای در تاریکی (ماه تابان) ، جابر بن حیان و ... مورد استفاده قرار گرفته است.

مجموعه تاریخی عباسیان دارای پنج حیاط است که هر یک از حیاط ها صرفنظر از اشتراکات دارای معماری منحصر بفرد می باشند. این تمایز در معماری به حدی است که پس از مرگ صاحب اولیة بنا، مجموعه به پنج قسمت تفکیک شده و به مرور زمان در اختیار افراد مختلف قرار می گیرد و صاحبان بعدی از یکتا بودن مجموعه در گذشته اظهار بی اطلاعی و حتی تعجب می کنند.

این مجموعه در سال 1374 توسط هیأت امنای احیاء و مرمت بافت تاریخی کاشان و با مساعدت مالی وزارت صنایع و معادن خریداری و مرمت گردید. و در سال 1377 به شماره 2020 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

وجه تسمیة بنا نیز در نوع خود شنیدنی می باشد. همانطور که اشاره شد پس از مرگ صاحب اولیة بنا، مجموعه به پنج قسمت تفکیک و به وراث واگذار گردید. وراث نیز پس از مدتی سهم خود را به افراد مختلف فروختند. در حدود صد سال پیش یکی از حیاطهای مجموعه (حیاط بیرونی) به یکی از تجار فرش کاشان به اسم آقای عباسیان به مبلغ هزار تومان فروخته شد. خبر فروخته شدن خانه ای با این قیمت در زمان خود در کل شهر پیچیده و تا در مدتها نقل محافل گردید. از آن پس کل این مجموعه به خانة عباسیان معروف و مشهور شد.

ویژگی های معماری

سبک اصلی معماری بنا به «گودال باغچه» موسوم می باشد. در این سبک معماری، بنا پایین تر از سطح کوچه احداث شده و اصطلاحاً گود می باشد. دلایل ساخت بنا بدین شکل، عبارتند از:

1. استفاده از آب قنات: در گذشته به علت استفاده از آب قنات و به جهت تامین فشار آب برای جریان داشتن در قسمت های مختلف بنا، آنرا نسبت به سطح کوچه عمیق تر می ساخته اند.

2. استفاده از خاصیت عایق بودن خاک در مقابل حرارت و برودت در گرما و سرما برای خنک سازی و گرم کردن بنا در تابستان و زمستان

3. استفاده از خاک گود برداری برای تامین مصالح به کار رفته در بنا: همزمان با عملیات گود برداری، کوره های پخت آجر نیز در کنار مجموعه بر پا شده و از خاک گود برای پخت خشت خام استفاده می شده است. این امر علاوه بر صرفه جویی بسیار در هزینه و زمان، موجب استحکام نسبی بنا نیز می شده است. (به علت همگونی جنس مصالح با خاک زمینهای مجاور ساختمان)

سایر ویژگی های بکار رفته در معماری این بنای ارزشمند به شرح زیر می باشد:

1. قرینه سازی: در هر ضلع این بنا اگر خطی فرضی در وسط ضلع ترسیم شود، طرفین ضلع کاملاً قرینه می باشد. این ویژگی در جای جای بنا استفاده شد که زیبایی خاصی را موجب گردیده است. کاربرد جالبی از این ویژگی در یکی از قسمت های بنا، در ادامه ذکر خواهد شد.

2. تنوع فصلی: بنا دارای قسمتهای تابستانی و زمستانی نشین بوده و در هر فصل از سال از قسمتهای خاصی از بنا، متناسب با وضعیت آب و هوایی آن فصل، استفاده می شده است.

3. معماری درونگرا: بر خلاف بناهای امروزی که ظاهر بنا دارای تزئینات بسیار می باشد. در بناهای قدیمی، ظاهر بنا بسیار ساده و دارای تزئینات کم می باشد و بالعکس درون بنا بسیار با شکوه و زیبا می باشد.

4. معماری محجّبه (نقاب دار): به علت آنکه معماری دوران قاجار یک معماری مذهبی است و شهر کاشان نیز از دیر باز به دارالمومنین معروف است، رعایت مسائل مذهبی در معماری خانه عباسیان بسیار مشهود می باشد. از مصادیق این امر، تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی، اتاقهای تو در تو و متعدد، جدایی محل سکونت آقایان و خانمها در تالارها، وجود دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا و... می باشد. حتی در؛ کوبة درب ها نیز دو دستگیره با صداهای متفاوت تعبیه شده است که از طریق صدای کوبه می شده به جنسیت فردی که پشت درب است پی برد.