قلعه فلک الافلاک

بر فراز تپه ای مشرف به شهر خرم آباد، در نزدیکی رودخانه خرم آباد در استان لرستان قرار گرفته و از دیدنیهای این استان به شمار می رود. قلعه فلک الافلاک که با نام های قلعه دوازده برجی، دژ شاپور خواست و قلعه خرم آباد هم شناخته می شود در دوره ساسانیان بنا شده و کاربرد حکومتی و نظامی داشته است.

قلعه فلک الافلاک با 5300 متر مربع مساحت بر فراز تپه ای در مرکز شهر خرم آباد، با چشم اندازی زیبا خودنمایی میکند. این دژ دارای 8 برج گرد و دیوارهای بلند و مستحکم است. وسعت قلعه فلک الافلاک حدود 400×300 متر مربع و بلندی تپه حدود 40 متر است. فضای داخلی به چهار تالار نسبتا بزرگ و دو حیاط و تعدادی اتاق تقسیم شده است.

حیاط های قلعه فلک الافلاک هر کدام دارای 4 برج هستند و در حیاط دوم در چهار جهت تالارهای بزرگی قرار دارد که به یکدیگر راه دارند و اکنون به موزه تغییر کاربری یافته اند. از نکات قابل تامل در معماری بنای قلعه فلک الافلاک، وجود گریزگاه مخفی در ضلع جنوبی و فضاهای زیر زمینی در ضلع شمال و شرق آن می باشد.

در ورودی قلعه فلک الافلاک در سمت شمال و در بدنه برج شمال باختری تعبیه شده است. دورتا دور دژ را پرتگاهی مخوف فرا گرفته که دارای پوشش گیاهی ست و راه ورود به فلک الافلاک را دشوارتر می کند. به طوری که دست یافتن و وارد شدن به آن ممکن نیست.

حمام قلعه فلک الافلاک

در ضلع شمالی حیاط اول و در نزدیکی چاه قلعه قرار داشته است. این حمام تا اواخر دوره قاجار قابل استفاده بوده و اکنون آثاری از آن مانند تنبوشه های سفالی، نقش های آهک بری و کانال های زیر زمینی قابل مشاهده است.

چاه قلعه فلک الافلاک

در شمال شرقی حیاط اول و در پشت یک طاق نمای بلند، چاه آب قلعه قرار دارد. عمق این چاه که بیشتر آن با برش صخره به سرچشمه آب گلستان راه یافته نزدیک به ۴۰ متر است. در گذشته آب مورد نیاز ساکنین قلعه فلک الافلاک از همین چاه تامین می شده است و اکنون نیز قابل بهره برداری است.

احداث قلعه فلک الافلاک بر فراز صخره های سنگی و اشراف کامل آن بر دره تاریخی خرم آباد و نیز جاری شدن چشمه پر آب گلستان از دامنه شمالی تپه از ویژگی های اصلی این قلعه به شمار می آیند. از سوی دیگر نزدیکی قلعه فلک الافلاک با غارهای پیش از تاریخ دره خرم آباد و دیگر آثار دوران تاریخی مانند سنگ نبشته، مناره آجری، آسیاب گبری، پل شاپوری وگرداب سنگی بیانگر پیوستگی تاریخی قلعه با آثار یاد شده می باشد.

در سال ۱۳۵۴ با راه اندازی موزه مردم شناسی و مفرغ های لرستان در قلعه فلک الافلاک قسمتی از آن به موزه تبدیل شد. در سالهای اخیر با مرمت نمای بیرونی و داخل قلعه موزه های مردم شناسی، باستان شناسی، آزمایشگاه مرمت اشیا، مرکز فروش تولیدات فرهنگی و چایخانه سنتی در این مجموعه فرهنگی تاریخی راه اندازی شده است و آنرا به یکی از مهمترین مکانهای دیدنی استان لرستان تبدیل کرده است.
آدرس : خرم آباد، خیابان امام، دوازده برجی، قلعه تاریخی فلک الافلاک