شهر زیرزمینی سامن به طور اتفاقی در جریان عملیات گودبرداری شرکت مخابرات استان همدان به قصد کشیدن فیبرهای نوری از زیر زمین کشف شد. شهری که به نظر می‌رسد در دوره پیش از اشکانیان ساخته شده و بعدها نیز از آن به عنوان گورستان استفاده می‌شده است.
سامن را باید در 15کیلومتری ملایر در استان همدان ببینید. این شهر زیرزمینی در یک بستر سنگی و به صورت دست‌کند ساخته شده و بخشی از فضاهای آن برای تدفین مردگان استفاده می‌شده است. در این شهر زیرزمینی دالان‌های متعددی با راهروها و اتاق‌ها به چشم می‌خورد که همگی در یک صخره عظیم گرانیتی پنبه‌ای در دوره‌های مختلف به وسیله پتک‌ها و قلم‌های سنگی حفر شده اند.
در شعاع 300 متری این شهر زیرزمینی آثار متعددی کشف شده و در چهار نقطه از کارگاه‌ها راه پله‌های سنگی وجود دارد و بیشتر اتاق‌های کشف شده نیز سکوهای یکپارچه تراشیده از سنگ دارد. تاکنون اشیا، سفال، مهره‌های متعدد و چند سکه تاریخی در دالان‌ها و اتاق‌های شهر زیرزمینی سامن یافت شده که یک سری از سفال‌ها قابل مقایسه با سفال دوره‌های اشکانی و تاریخی هستند.
به نظر می‌رسد این فضاها در یک دوره به منظور زندگی و یا انجام مراسم آیینی و مذهبی ساکنان آن استفاده می‌شده، سپس به منظور تدفین مورد استفاده قرار می‌گرفته و در دوره‌های متاخر و اسلامی به منظور پناهگاه یا استفاده در موقعیت‌های خاص مورد بهره برداری قرار می‌گرفته است.
اسکلت‌های تاریخی زیر پای مردم همدان
این شهر زیرزمینی فضاهای بسیار گسترده‌ای دارد که در قسمت زیرین منازل و ساختمان‌های اداری شهر سامن ادامه یافته و به همین دلیل نمی‌توانسته تنها به منظور تدفین مورد استفاده قرار بگیرد.
براساس مطالعات باستان‌شناسی، شهر پنهان سامن بیش از 3 هکتار وسعت دارد و بخشی از این شهر باستانی به خاطر وجود رطوبت زیاد هنوز مورد کاوش قرار نگرفته است. احتمالا بخشی از این شهر در زیر خانه مردم قرار گرفته و به همین دلیل تصور می‌شود که در آن بخش‌ها فاضلاب شهری وارد شهر پنهان شده باشد.
اسکلت‌های زیر زمینی
این شهر زیرزمینی در عمق 3 تا 6 متری زمین کشف شده و کانال‌های حفر شده درون آن به مرور در دوره‌های تاریخی کنده شده‌اند و اطراف آنها نیز اتاق‌های متعدد وجود دارند. این کانال‌ها از نظر ساختار معماری بسیار جالب هستند و کاربری خاصی داشته‌اند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد حوادث و اتفاق‌های متعددی در دالان‌های دست کند سامن روی داده است. در این کانال‌ها 60 اسکلت شناسایی شدند که درون 9 اتاق قرار داشتند و شواهدی وجود دارد که تدفین‌هایی هم به صورت تدفین باز انجام شده است. باستان شناسان می‌گویند که شش مورد بقایای انسانی نیز وجود دارند که به طور دقیق نشان می‌دهند این اتاق‌ها در کاربری نهایی به منظور محل تدفین استفاده می‌شدند، به طوری که استخوان‌ها را جمع می‌‌کردند و دوباره تدفین‌های جدیدی انجام می‌دادند.
اسکلت‌های تاریخی زیر پای مردم همدان
همچنین از 60 اسکلت یافت شده، 16 مورد مرد، 26 مورد زن، 14 مورد کودک و یک نوزاد شناسایی شده است و جنسیت 3 مورد از آنها نیز تشخیص داده نشده است.
در کنار استخوان‌های کشف شده انسان استخوان‌های حیوانی نیز در دالان‌های زیرزمینی سامن یافت شده که بقایای حیوانی در انواع مختلف و مربوط به دوره‌های زمانی متفاوت به طور پراکنده در این ساختار مشاهده می‌شود که شامل بقایای اسکلت طیور، حیوانات علف خوار اهلی کوچک و بزرگ و حتی آثار حیوانی گوشت خوار از خانواده سگ سانان می‌شود و قسمت اعظم آنها مورد استفاده غذایی انسان‌ها قرار گرفته است.
اسکلت‌های تاریخی زیر پای مردم همدان
شهر زیرزمینی چیست؟
آنچه به نام شهرهای زیرزمینی در جهان معروف است در واقع ساختارهای متراکم و پیچیده و گسترده‌ای چون دالان‌های باریک تو در تو و اتاق‌هایی با ابعاد کوچک است و در بعضی از این شهرها افزون بر این معبد و محل تدفین در دل زمین ایجاد شده است.
شهرهای زیرزمینی که جنبه پناهگاهی دارند به دو شکل ایجاد شده اند یا در بیرون از شهرها و در دل تپه‌های طبیعی و یا در زیر شهرهای مسکونی تا عمق حتی 50 متری از سطح زمین ساخته شده اند.
اسکلت‌های تاریخی زیر پای مردم همدان
فلسفه وجودی این شهرها، ضعف امکانات دفاعی نظیر قرار گرفتن در یک موقعیت طبیعی خاص (دشت)، نبود برج و بارویی محکم، تعداد کم جمعیت و زندگی کشاورزی بوده است. وسعت این شهرها در زیر زمین به علت حفاظت از جان و مال در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته اند.
برج آرامگاه پیامبری در همدان