در جستجوی کوروش مومیایی

 

در جستجوی کوروش مومیایی

 

کوروش مومیایی شده است یا خیر؟ این پرسشی است که سال‌هاست ذهن بسیاری از باستان‌شناسان را به خود مشغول کرده است اما گویا قرار است این پرسش تاریخی به زودی با کاوش در محل آرامگاه بنیانگذار سلسله هخامنشی پاسخ داده شود.

«ما یک پرسش تاریخی داریم و یک نفر باید به این پرسش پاسخ دهد تا کلی از فرضیه‌ها حل شوند.» این جمله را احمد خوشنویس به زبان می‌آورد. او کسی است که به تازگی به ریاست پژوهشکده سازمان میراث فرهنگی و گردشگری منصوب شده و قرار است پاسخی به این پرسش دهد که آیا بقایای جسد کوروش در آرامگاهش وجود دارد یا خیر.

او می‌گوید: مقبره کوروش یک نوع مقبره مصطبه‌ای (پله‌پله‌ای) مصری است و ممکن است این پادشاه ایرانی نیز به سبک مصری‌ها مومیایی و در سردابی دیگر مدفون شده باشد. وصیتنامه‌ای به جای مانده از کوروش کبیر نشان می‌دهد این پادشاه مقتدر ایرانی از همراهانش می‌خواهد تا او را در خاک ایران دفن کنند. این فرضیه کمک بسیاری به باستان‌شناسان می‌کند تا به دنبال جسد کوروش در محوطه پاسارگاد بگردند. اما این جسد تنها به صورت مومیایی می‌تواند تاکنون باقی مانده باشد.

به گفته باستان‌شناسان در آرامگاه‌های سبک مصری، یک آرامگاه کاذب وجود دارد که داخل آن چیزی نیست؛ اما اصل مقبره در سردابی زیر زمین واقع شده است. بر همین اساس جسد کوروش نمی‌توانسته در ساختمانی که دور‌ آن سنگ است، قرار گرفته باشد. در واقع، چیزی شبیه همان مقبره مصطبه‌ای باید زیر زمینی داشته باشد و جسد وی در آنجا نگهداری شود.

دکتر عبدالمجید ارفعی، باستان‌شناس و کارشناس دوره هخامنشی اما نظر دیگری در این باره دارد. او اگر چه نیز این نظریه را به طور کامل رد نمی‌کند، اما از تخته سنگی سخن می‌گوید که در طبقه دوم آرامگاه وجود دارد و کوچک تر از سنگ‌های دیگر است. همین تخته سنگ کوچک، شک بسیاری از باستان‌شناسان را بر انگیخته است و این پرسش را برای آنها به وجود آورده که چرا این سنگ آنجا گذاشته شده است.برخی از باستان‌شناسان معتقدند این سنگ کوچک می‌تواند کلید بسیاری از پرسش‌ها در این زمینه باشد و دریچه‌ای به دنیای پرسش‌های بی‌پایان باستان‌شناسان در مورد قبر کوروش و جسد او باشد.

خوشنویس اما به نکته‌ای دیگر در این زمینه اشاره می‌کند تا قطعه‌ای دیگر از این پازل را کامل کرده باشد. او به ایسنا می‌گوید: علاوه بر این، شیب قسمت فوقانی مقبره کوروش، کپی از نوع مقبره‌سازی‌های ایران در زمان‌های گذشته است؛ به این ترتیب که آریایی‌ها در طول مهاجرت خود از کنار دریای مازندران به سمت پایین، مقبره‌ها را به‌صورت خرپشته‌ای (با تکیه دو سنگ به هم) می‌ساختند که مانند همین مدل بالای مقبره کوروش وجود دارد.

او با بیان این‌که یک فرضیه می‌گوید آرامگاه کوروش یک مقبره کاذب دارد که داخل آن چیزی نیست و مقبره اصلی ممکن است زیر زمین باشد، گفت: فرضیه دیگری نیز وجود دارد و آن این است که اگر کوروش به دست قوم «هون» کشته شده باشد و قرار بوده است جسد او از منطقه‌ای بسیار دور به پاسارگاد برسد، حتما پوسیده می‌شد. بنابراین احتمال این‌که این بدن مومیایی شده و مانند پادشاهان مصری زیر سردابی قرار گرفته باشد، وجود دارد.

اما ارفعی این نظریه را به طور کامل رد می‌کند و می‌گوید: به هیچ عنوان در آسیای غربی مرسوم نبوده است که اجساد مومیایی شوند. تنها ما دو مورد از مومیایی کردن مردگان را در کرانه لبنان و سوریه داریم که آنها نیز تحت تاثیر فرهنگ مصری مومیایی شده‌اند.

اما خوشنویس بر این نکته تاکید دارد که بر اساس احتمالات جسد کوروش می‌تواند در زیر آرامگاهش نگهداری شود و مومیایی باشد.او می‌گوید: اگر احیانا جسدی از کوروش وجود داشته باشد، ممکن است در سردابه‌ای زیر این مقبره و حدود 35 متری عمق زمین باشد که این را باید با دستگاه‌های فنی یا صوتی شناسایی کرد.

این موضوع همان نکته‌ای است که ارفعی نیز به آن تاکید دارد. او می‌گوید به هیچ عنوان نباید بر اساس احتمالات به نبش قبر آرامگاه کوروش پرداخت و باید سالیان سال با کمک دستگاه‌های مغناطیسی و عکسبرداری صوتی از درون آرامگاه این موضوع را بررسی کرد. شاید به همین خاطر است که خوشنویس از جستجو برای یافتن جسدمومیایی کوروش به عنوان یکی از اولویت‌های کاری‌اش نام می‌برد. نگاه محتاطانه ارفعی و دیگر باستان‌شناسان هم در مورد آرامگاه کوروش بی دلیل نیست. این آرامگاه بی‌شک بخش مهمی از حرف‌های ناگفته تاریخ ایران باستان را در دل خود دارد که نمی‌توان بدون تحقیق و بررسی و البته بی دلیل به کاوش‌های باستانی در آن پرداخت. به هر حال باید منتظر ماند و دید بالاخره پاسخ مناسبی برای پرسش‌هایی که سال‌هاست ذهن باستان‌شناسان را به خود مشغول کرده یافته می‌شود یا نه.