اغلب ما این سفرهای یک، دو یا چند روزه کوتاه به خط باریک شمال کشور را تجربه کرده‌ایم؛ از زندگی پرهیاهوی شهری گریخته و خود را در دامان طبیعت رها کرده‌ایم. شاید هم جزو کسانی باشیم که گاهی در قالب گروه‌های کوهنوردی و طبیعت‌گردی به دامان طبیعت راه جسته‌ایم که حسابش جداست و لذتش هم سوا.

پیشنهاد ما این است که مسیرهای مشخص و پررفت و آمد هفتگی را رها کنیم و دل به طبیعت بکر گیلان در املش بسپاریم. پس از پشت‌سر گذاشتن لنگرود به سه‌راهی شلمان می‌رسیم، جایی که توقف در آن به اندازه زمانی کوتاه، شما را به املش راهنمایی می‌کند.

از اواسط خرداد تا انتهای آن، «سوسن چلچراغ» با عشوه و غمزه خود در دامان طبیعت داماش، بویژه وقتی نسیم دست بر کمر باریکش می‌اندازد و همراه با شور و شوق، پیکرش را به رقص می‌آورد و دامن چاک‌چاکش را به این سو و آن سو می‌کشاند، چنان دلی از بینندگانش می‌رباید که در وصف نمی‌آید! چه عیبی دارد اگر ما که دستمان نه به خودش، نه به دامنش می‌رسد، دست کم با تماشای تصاویری از این دلبری، چشهایمان را به چرا ببریم و لذتی هم نصیب روحیه و روانمان کنیم؟! پس بفرمائید تماشا.

 می‌گویند «سوسن چلچراغ» یکی از کمیابترین گونه‌ها از تیرۀ گل‌های «سوسن‌» است و تنها در دو نقطۀ جهان می‌روید: جمهوری آذربایجان و روستای داماش در استان گیلان. می‌گویند از آن‌جا که تکثیرگریز است، این روزها، از این گل شکفتۀ زیبا کمتر از چند هزار بیشتر، آن هم بر سینۀ دشتهای داماش باقی نمانده. می‌گویند تنها گل ثبت شده در فهرست آثار ملی است.

سوسن چلچراغ، حالا آخرین نفس‌هایش را می‌کشد و کمتر از چند روز دیگر، نه امکان چشمچرانی ما باقی می‌ماند و نه امکان رقص باد با او ؛ حیف است اگر نمی‌توانیم خودمان آن را از نزدیک ببینیم، تصاویری از آن را سرمۀ دیدگانمان نکنیم. ببینید و بگوئید مثل ما از تماشایش لذت بردید یا نه؟!

قدمت تاریخی بندر انزلی به 550 سال پیش می رسد، این شهر در دوران صفویه به عنوان دروازه اروپا و به منظور تجارت ابریشم مورد توجه قرار گرفت. انزلی نزدیک ترین راه کشتیرانی ایران و اروپا از طریق روسیه است. نخستین گمرک ایران 300 سال پیش در این بندر تاسیس شد. بندر انزلی در طول جغرافیایی 49 درجه و 28 دقیقه و عرض جغرافیایی 37 درجه و 28 دقیقه واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا منهای 26 متر است.

بندر انزلی از شمال به دریای خزر، از جنوب به شهرستان صومعه سرا، از شرق به شهرستان رشت و از غرب به شهرستان رضوانشهر متصل است. بندر انزلی از گذشته عنوان پرباران ترین شهر ایران را داشته. به گفته رئیس اداره هواشناسی بندر انزلی در سال 1389 میانگین بارش 50 ساله انزلی 1850 میلی متر بوده است.

چرا انزلی؟

از میان تعریف‌های مختلف که درباره واژه «انزلی» وجود دارد قابل قبول ترین معنی «انزل به معنی لنگر» انزلی = لنگرگاه و «انزل: انشان» می‌باشد که کلمه انزلی تحریف شده «انزان - انشان» به معنی گذرگاه و دروازه‌است که می‌بینیم از گذشته نیز انزلی را دروازه اروپا و ایران می‌نامیدند و در بسیاری از نوشته‌ها هم آمده‌است و واژه غازیان را می‌توان جمع بغاز یعنی تنگه و جمع غازی به معنی جنگجویان دانست.

شهرستان ماسال از دو بخش ماسال و شاندرمن تشکیل شده و هر دو بخش مملو از جاذبه های طبیعی و گردشگری است. بام سبز ایران هنوز زیر پای ویلاسازها و دلال ها نیفتاده و همچنان زیبایی و آرامش خود را حفظ کرده است.

اگر قصد سفر به شمال کشور را دارید بهتر است به جاهایی سفر کنید که ناشناخته تر مانده اند. جاهایی مثل ماسال و شاندرمن. ماسال شهرستان دیدنی در استان گیلان است، شهرستانی که بیش از 70 هزار هکتار جنگل و مرتع دارد حتما زیباست. ماسال دومین شهرستان مرتفع استان گیلان پس از رودبار است و پیش از این بخشی از شهرستان وسیع تالش بود که در سال 1376 به شهرستان ماسال تبدیل شد.

ماسال در قدیم رودکنار نامیده می شد و محل تشکیل شنبه بازار کنونی بوده است. وجود همین شنبه بازار باعث رشد آبادی کوچک رودکنار شد و نهادهای اداری بخش ماسال و شاندرمن نخست از بی تم به شاندرمن و سپس از آنجا به ماسال انتقال یافتند.

کسی به طور دقیق نمی داند که واژه ماسال از چه گرفته شده اما بعضی اعتقاد دارند از ترکیب «مازال» یا «مس ال» است که به معنای کوهواره، کوه مانند و منسوب به کوه است که قطعی نیست.

با بندر کوچک اما بیادماندنی آستارا است که استان زیبای گیلان شروع می شود. در این بندر با پازلی از فرهنگ های گیلانی،آذری و حتی روسی آشنا می شوید که قطعا از جذاب ترین نکات سفرتان خواهد بود.

استان گیلان با بندر زیبای آستارا شروع می شود. نام قدیم آستارا اصطراب یا استراب بوده است. در شمال بندرآستارا رودخانه آستاراچای بعنوان خط مرزی، ایران را از جمهوری اذربایجان جدا می کند.

 برخلاف سایر نقاط گیلان مردم آستارا به زبان آذری صحبت می کنند و این بندر کولاژی از فرهنگ گیلانی و آذری است .گمرک و بازارچه مرزی به شهر چهره ای جذاب داده و به آن سرو شکلی پررونق از نظر تجاری و اقتصادی داده است.

تالاب استیل

مهممترین وجه دیدنی این تالاب توسکاهای شناور در آب هستند این تالاب محل زندگی انواع پرندگان بومی و همینطور ماهی های بسیار است.

ییلاقات دو استان گیلان و مازندران از زیباترین مناطق کوهستانی و جنگلی کشور هستند، اما بدون شک ییلاق‌های شرق گیلان از نظر آب و هوا، چشم‌اندازهای بدیع و آرامش طبیعت منحصر بفرد هستند. در این مطلب تلاش می‌شود دو شهر ییلاقی معروف استان گیلان یعنی سیاهکل و دیلمان در شکلی مختصر، اما مفید معرفی شودییلاقات دو استان گیلان و مازندران از زیباترین مناطق کوهستانی و جنگلی کشور هستند، اما بدون شک ییلاق‌های شرق گیلان از نظر آب و هوا، چشم اندازهای بدیع و آرامش طبیعت منحصر بفرد هستند. در این مطلب دو شهر ییلاقی معروف استان گیلان در شکلی مختصر، اما مفید معرفی می شوند.

سیاهکل

شهری جلگه‌ای در 15 کیلومتری لاهیجان است که از شمال و شمال‌شرق به لاهیجان، از شرق به لنگرود، جنوب شرق به املش و رودسر، جنوب‌غربی رودبار و از غرب به رشت می‌رسد. دارای آب و هوایی بسیار معتدل و خوش است که هر چه از جلگه به سمت کوهستان پیش برویم خنک‌تر می‌شود. از میان شهر رودخانه کوچک جوب که شعبه ای از رودخانه شیم رود است می‌گذرد.

آبشار ویسادار از زیباترین آبشارهای ایران و سومین آبشار مرتفع استان گیلان است که در 16 کیلومتری شهر پره سر در شهرستان رضوانشهر واقع شده و همچون نگینی در دل جنگل های زیبایی این منطقه می درخشد.

ویسادار به معنی سایه درخت بید است و ابهت این پدیده طبیعی زمانی بیشتر می‌شود که از پایین به آن نگاه کنند، صدای ریزش آب از ارتفاع 20 متری و نیم دایره‌ای که آب در دل سنگ و صخره برای رسیدن به رودخانه ایجاد می‌کند، منظره فوق العاده دیدنی است.

صدای پرندگان و شر شر آب و نور خورشید که از لابه لای درختان انبوه خود را به زمین می‌رساند، جلوه‌ای است که در کمتر منطقه‌ای یافت می‌شود، پس اگر به دنبال دیدن این زیبایی‌ها هستید، هنگام سفر به غرب گیلان آبشار ویسادار را در پره سر رضوانشهر از یاد نبرید.

تعطیلات آخر هفته برای یک شمال سریع السیر رفتن بهترین گزینه است. اگر گیلان را به عنوان مقصد سفرتان انتخاب کرده اید، ما به شما گشت و گذار در ماسوله، فومن و قلعه رودخان را پیشنهاد می کنیم. سه منطقه ای که حتی توریست های خارجی هم برای دیدن آنها اشتیاق دارند.

ماسوله، یکی از 12 نقطه منتخب یونسکو برای توسعه گردشگری در مناطق کوهستانی آسیاست با اینحال تا کنون تلاشی جدی برای توسعه این شهرک تاریخی صورت نگرفته است. دیدن ماسوله، فومن و قلعه تاریخی رودخان را در فرصتی یکی دو روزه از دست ندهید. دیدنی های استان گیلان بی شمار و بی نظیر هستند. اما سه نقطه دیدنی فومن، ماسوله و قلعه رودخان برای آنکه برنامه ای یکی دو روزه را به آن اختصاص دهید مقاصدی ایده آل هستند.

شهر بام ها و پلکان ها

ماسوله شهرکی است در 63 کیلومتری رشت در منتهی الیه استان گیلان و در 35 کیلومتری جنوبغرب فومن قرار گرفته است. این روستا که از نظر تاریخی و معماری جزو چهار روستای بینظیر ایران بشمار می رود، دومین شهر تاریخی جهان پس از ونیز ایتالیاست که همچنان سکونت در آن وجود دارد.

ماسوله، مرتفع ترین و در عین حال کوچک ترین روستای استان گیلان بشمار می رود که از شمال و جنوب و غرب به کوه های البرز چسبیده و از شرق به دره ای زیبا مشرف است و در امتداد مسیر غربی به خلخال در استان اردبیل می رسد. قله شاه معلم، با ارتفاع 3050 متر بلندتری نقطه استان گیلان در این روستا واقع شده است.

راه اصلی ماسوله از طریق جاده ای است که از فومن به رشت می رود. خانه های زیبای ماسوله با معماری خاص شان شهرتی جهانی دارند و روستا در فهرست آثار میراث فرهنگی ثبت شده است. این شهرک که یکی از توریستی ترین مناطق استان گیلان است عمده محبوببیتش را مدیون هوای معتدل و بافت تاریخی و معماری منحصربفردش است.

تصاویری را که در این یادداشت می‌بینید، حاصل سفری است به جنگل‌های تالش در غرب استان گیلان؛ سفری که در آن با اصطلاحی عجیب روبرو شدم که هیزم‌شکنان و درخت‌افکنان به برخی از تنه‌های جامانده از تعرض اطلاق می‌کردند ...

محمد درویش در ادامه یادداشت خود نوشت: پنج شنبه و جمعه‌ی گذشته - 18 و 19 مهر 1392 - به اتفاق دکتر هادی کیا دلیری و چند تن دیگر از کارشناسان و همکارانم در جنگل‌های اغلب مخروبه‌ی غرب استان گیلان از اسالم تا آستارا در حرکت بودم و مناظری دیدم که گاه اشکم را درمی‌آورد و گاه نور امید در دلم برمی‌افروخت ... هرچند که باید اعتراف کنم، بهانه‌ها برای اشک ریختن و تأسف خوردن - شوربختانه - بیشتر بود!

جاده 59، معروف به جاده چالوس یکی از مهمترین جاده ها برای مردم تهران و کرج است که از میان شهر کرج در استان البرز شروع و به شهر چالوس در کرانه دریای خزر وصل می‌شود. برخی این جاده را یکی از زیباترین جاده‌های جهان می‌دانند. تا اواخر دوره قاجار جاده ای بین کرج - چالوس وجود نداشته است و تنها یک مسیر خاکی و مالرو، راه دسترسی به روستاهای این منطقه را تشکیل می‌داده است اما به گونه‌ای نبود که ارتباط دهنده شمال و جنوب کشور باشد.

حیران، نام روستایی ییلاقی و زیبا در غرب شهرستان آستارا واقع در استان گیلان می‌باشد. این روستا در فاصله 30 کلیومتری آستارا قرار دارد.حیران از سه روستای حیران سفلی،حیران وسطی و حیران علیا تشکیل شده است.

زمستان را معمولا فصل سفر نمی‌دانند، ‌یا اگر هم قبول کنیم این فصل می‌تواند برای سفر مناسب هم باشد مقاصد سفر به سمت جنوب بیشتر است، اما تماشای شهرها در زمستان شمایل دیگری از آنجا را به شما نشان می‌دهد.

مثلا شمال ایران معمولا در زمستان گردشگر کمتری به خود می‌بیند، چراکه گردشگر از مکان‌هایی همچون ساحل و دریا محروم است و همین دلیلی است که گردشگران قید سفر به این منطقه را در شمال می‌زنند، اما زمستان برفی طبیعت شمال آنقدر شگفت‌انگیز است که ارزش پیشنهاد داشته باشد. طبیعتی که رنگ عوض کرده است و چهره دیگری از خود را به شما نشان می‌دهد.

اگر عادت کرده اید شمال را با بزرگترین دریاچه جهان بشناسید این بار توصیه می کنیم سری به دیگر حوضچه های آبی این منطقه بزنید تا بدانید شمال جز خزر دریاچه های دیگری هم دارد. دریاچه چورت در مازندران یکی از همین دریاچه ها است اما گیلان هم دریاچه ای زیبا و دیدنی دارد.

چندبار تا به حال گذارتان به شمال افتاده و مستقیما به دریای خزر سری زده اید؟ این بار مسیرتان را به سمت مرکز گیلان کج کنید و سقالکسار را ببینید. بله سقالکسار!

روستای گیلوان از شرق به استان گیلان از جنوب به روستای علی آباد و ماد جولان، از باختر به روستای شال و از شمال به جنگل‌های تالش متصل می‌شود. ارتفاع این روستای کوهپایه‌ای از سطح دریا 1080 متر است و آب و هوای آن در زمستان‌ها سرد و در تابستان‌ها معتدل است.

گورستان باستانی روستا کشف شده در منطقه خانقاه گیلوان، نشانگر بومی بودن قوم گیلوان در این روستاست. مردم روستای گیلوان به گویش‌های تاتی و تالشی حرف می‌زنند.

لاهیجان دارای چشم اندازها و جاذبه‌های طبیعی بسیار زیبا است که از شمال به دریای خزر، از شرق به لنگرود، از جنوب به دیلمان، از جنوب غربی به سیاهکل و از غرب به آستانه اشرفیه محدود می‌شود. موقعیت جغرافیایی این شهر در ناحیه کوهپایه‌ای قرار دارد و تپه‌ماهورهای آن را بوته‌های چای پوشانده‌است.

شیطان کوه

این کوه سر سبز که در امتداد سلسله جبال البرز واقع شده و با ارتفاعی نزدیک به 60 متر از درختان و شمشادهای کوتاه و سبز پوشیده شده و در ناحیه شرقی شهر لاهیجان قرار دارد. این کوه به علت واقع شدن در داخل مجموعه شهری باعث به وجود آمدن چشم اندازهای زیبایی شده و گردشگران زیادی را به سوی خود جلب می کند.

تالاب‌های ایران این سال‌ها چندان حال و روز خوبی ندارند، همچون دریاچه‌های این مرز و بوم که خشکسالی و گرما امانشان را بریده و هرچند وقت یکبار خبر خشکی‌شان دوستداران طبیعت و سفر در ایران را بهت‌زده می‌کند، اما تالاب‌های فراوانی هستند که هنوز سرحال و قبراق‌اند و ‌‌خبری از خشکسالی‌شان نیست تا مسافران راهی آن منطقه شوند و بر سر بالینشان سوگواری کنند!

یکی از آنها، تالاب سلکه گیلان است که این روزها محل اتراق پرندگان زیباست و فرصتی است برای دوستداران پرنده‌نگری تا راهی این منطقه شوند و این تالاب را ببینند.

بخشی از این منطقه به صورت تالابی و بخشی بهتر این که از سال گذشته پناهگاه پرنده‌نگری منطقه حیات وحش تالاب سلکهه‌ به دلیل بازدید مسافران از کوچ پرندگان زمستان‌گذر تالابی ساخته شده است. هندخاله، خومه سر، نرگستان، سیاه‌درویشان، باقلاکش و سیاه‌کیشه ازجمله روستاهای زیبا در حاشیه تالاب سلکه صومعه‌سرا محسوب می‌شوند که می‌توان از آن دیدن کرد. در این میان تماشای روستای سیاه‌درویشان را از دست ندهید. لاله‌های تالابی جذاب‌ترین بخش توریستی سیاه‌درویشان برای مسافران بازدیدکننده است.

 

چشم در چشم پرندگان سلکه

 

لطف پرندگان به تالاب

پرندگان مهاجر و آبزی نقش عمده ای در جهت کنترل امراض و آفات گیاهی در آب بندها و آبگیری حاشیه تالاب به عهده دارند. این جانوران، به جهت دارا بودن منقار و پاهای پاروئی شکل خود سطح بستر کم عمق آب گیرها را (که در فصل کشاورزی به شالیزار تبدیل می شوند) در جستجوی دانه های گیاهی . لاروها بر هم زده و نوعی مبارزه پائیزه و زمستانه با انواع آفات بخصوص شایع ترین آنها که در کرم ساقه خوار برنج است به عمل می آورند.

کود حیوانی دفع شده از دهها هزار پرنده علاوه بر صرفه جوئی در مصرف انواع کودهای شیمیائی (که سبب ایجاد اختلال در میکروارگانیسم های خاک و بروز دیگر عوارض محیطی و موجب انواع آلودگیها است) حاصلخیزی خاک را نیز فراهم می آورد و عملاً مقدار مصرف آنها را کاهش می دهد.

 

چشم در چشم پرندگان سلکه

 

چرا تالاب تخریب شد؟

یکی از عوامل مخرب در تخریب منطقه احداث کانال و زهکش در جنوب شرقی منطقه و جداسازی بیش از 24 هکتار از اراضی منطقه و واگذاری آن به مردم جهت شالیکاری بوده که محدوده منطقه را بیش از پیش کاهش داده است.

در دهه گذشته بدلیل ارتباط مستقیم آب تالاب و پناهگاه حیات وحش سلکه در نوع پوشش گیاهی آبزیان و پرندگان موجود تغییرات محسوسی بچشم می خورد که روند گذشته در صورتی که ادامه داشته باشد در آینده بسیار نزدیک مرگ تالاب سلکه را خواهیم دید.دیگر آن به صورت چمنزار و مرتع بوده که از نظر زیستگاه انواع غازها فوق‌العاده حائزاهمیت بوده که در طول سالیان متمادی بر اثر پایین رفتن سطح آب دریای خزر و در نتیجه پایین رفتن سطح آب تالاب انزلی منطقه سلکه نیز با خطر نابودی مواجه شد که سال 1354 مطالعاتی در زمینه جلوگیری از نابودی این منطقه باارزش انجام گرفت. سرانجام جهت احیای این منطقه یک سد خاکی در ضلع شمالی منطقه حدفاصل رودخانه هند‌خاله و ترابخاله احداث شد تا در طول فصل مهاجرت پرندگان به این تالاب نزولات جوی را در خود ذخیره و محیط زندگی پرندگان در آن حفظ شود.

در دل جاذبه های سرسبز گیلان، شهری جا خوش کرده که به بهشت گم شده گیلان معروف است. شهری به نام ماسال که تماشای آن حتی برای کسانی که سالها در این منطقه زندگی کرده اند هم تازگی دارد.

شهرستان رضوانشهر یکی از شهرستانهای استان گیلان در شمال ایران است. مرکز این شهرسان شهررضوانشهر است. این شهرستان در شمال غربی این استان، بین سواحل دریای خزر و رشته کوه‌های تالش قرار دارد و از دو بخش جلگه‌ای و کوهستانی تشکیل شده‌است.

این شهرستان از شمال به دریای خزر و شهرستان تالش، از غرب به شهرستان خلخال، از جنوب به شهرستان‌های صومعه سرا و ماسال و از شرق با شهرستان بندر انزلی مرز مشترک دارد.

شهرستان ماسال از شهرستان‌های استان گیلان در شمال ایران است. جمعیت این شهرستان ۴۸٬۹۲۹ نفر است (سال ۱۳۸۳خ.) (برآورد ۱۳۸۶: حدود ۵۲ هزار نفر) و مرکز آن شهر ماسال است. این شهرستان دارای ۲ بخش و ۴ دهستان است.